Integracja w przedszkolu
Integracja oznacza włączanie, współuczestniczenie osób niepełnosprawnych do życia społecznego. W procesie integracji osoby niepełnosprawne nie oczekują litości, lecz życzliwości środowiska przy pełnej ich akceptacji. Cechy te należy kształtować bardzo wcześnie, dlatego należałoby zaczynać już w wieku przedszkolnym. Są, bowiem większe szanse rozwijania u osób niepełnosprawnych pozytywnych form współdziałania z pełnosprawnymi rówieśnikami zaś u pełnosprawnych dzieci poczucie odpowiedzialności, troski i tolerancji. Obie strony natomiast kształtują w sobie osobowość otwartą i gotową do współdziałania.
Proces integracji
W procesie integracji nie koncentruje się na upośledzeniu czy brakach osoby, ale bazuje się na tym, co potrafi, na jej umiejętnościach. Cennym źródłem będzie tu zasada współpracy z rodziną, która konieczna jest, aby nauczyciel odpowiednio zorganizował i dobrał metody pracy dydaktyczno - wychowawczej. Integracyjne kształcenie dzieci niepełnosprawnych jest sprawą bardzo trudną, złożoną i odpowiedzialną. Przebieg integracji zależny jest od nauczyciela i od wychowanka. Im większa jest różnica pomiędzy możliwościami wychowanka a wymaganiami edukacyjnymi tym większe prawdopodobieństwo, że dziecko utraci gotowość do aktywnego współdziałania w procesie integracji. Może to być również przyczyną integracji "pozornej", "fizycznej", izolacji dziecka w środowisku przedszkolnym.
System integracyjny posiada wiele pozytywnych przykładów o dobrych rezultatach integracji. Oto niektóre z nich:
- Umożliwienie kształcenia i wychowania dzieci niepełnosprawnych w naturalnym środowisku, dostępu do wszystkich instytucji i sytuacji społecznych
- Ułatwienie właściwego przebiegu informacji między jednostkami niepełnosprawnymi i pełnosprawnymi
- Umożliwienie i ułatwienie wzajemnego poznania, zrozumienia, uznania praw, potrzeb, możliwości, co prowadzić może do likwidacji wzajemnych uprzedzeń, stereotypów
- Kształcenie pozytywnych wzajemnych postaw społecznych
- Umożliwienie nabywania przez dzieci niepełnosprawne poprzez obserwację i naśladownictwo tzw. technik społecznego bytowania, które są nieodzowne w życiu i środowisku każdego pełnosprawnego człowieka
Krytyka integracji
Nie brakuje jednak wśród opinii publicznej krytycznych uwag co do systemu integracyjnego. Przeciwnicy integracji stawiają następujące zastrzeżenia:
- Nieprzystosowanie programów do potrzeb dziecka
- Brak odpowiednich programów rewalidacji indywidualnej
- Niedostateczne zaopatrzenie w pomoce naukowe
- Mniejsze oczekiwania i większa pobłażliwość nauczycieli wobec niepełnosprawnych
- Niższy status socjometryczny dziecka niepełnosprawnego wśród pełnosprawnych rówieśników
- Zbyt małe przygotowanie kadry pedagogicznej.
Idea integracji
Mimo istniejących zastrzeżeń nie należy negować niewątpliwie słusznej i uzasadnionej idei integracji. W ostatnich latach daje się zauważyć ożywiony ruch w dziedzinie integracji w przedszkolu. Powstają nowe placówki przedszkolne z oddziałami integracyjnymi, które zapewniają dzieciom niepełnosprawnym prawidłową opiekę wychowawczą w normalnej grupie rówieśniczej. Zachodzi tu pełna łączność wszystkich dzieci niezależnie od stopnia sprawności i możliwości rozwojowych, czyli łączy się dzieci zdrowe z niepełnosprawnymi. W grupie integracyjnej zatrudnionych jest dwóch nauczycieli z przygotowaniem do wychowania przedszkolnego, pedagog specjalny, psycholog i pedagog z poradni prowadzący zajęcia grupowe i indywidualne oraz organizujący punkty konsultacyjne dla rodziców, logopeda. Należy jednak pamiętać, że to przede wszystkim nauczyciel wychowania przedszkolnego i pedagog specjalny spędza najwięcej czasu i pomaga dziecku niepełnosprawnemu spełniać samego siebie, są oni w równym stopniu odpowiedzialni za wszystkie dzieci. Razem poszukują wspólnych rozwiązań, by dotrzeć do każdego dziecka. Wiele uwagi poświęcają już wcześniej wspomnianej współpracy z rodzicami, która oparta jest przede wszystkim na kontaktach indywidualnych, podczas których ujednolica się oddziaływania terapeutyczno - dydaktyczne, omawiane są niejednokrotnie problemy trudne i bolesne. Dlatego koniecznym warunkiem jest dyskrecja, atmosfera życzliwości i zrozumienia. Ponadto rodzice biorą udział w zajęciach otwartych, uroczystościach, wycieczkach, zebraniach grupowych.
Przedszkole obejmuje opieką dzieci niepełnosprawne z różnymi problemami rozwojowymi:
- Dzieci upośledzone w stopniu lekkim (w tym dzieci z zespołem Downa)
- Dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym
- Dzieci autystyczne
- Dzieci z zaburzeniami w rozwoju emocjonalnym
- Dzieci z zaburzeniami z zakresu motoryki, mowy, myślenia
- Dzieci niepełnosprawne ruchowo
- Mikrodefekty powodujące specyficzne trudności w początkach nauki szkolnej
Kwalifikacja dzieci niepełnosprawnych dokonywana jest na podstawie orzeczenia kwalifikacyjnego do kształcenia specjalnego, wydawanego przez poradnię psychologiczno - pedagogiczną. W grupie integracyjnej liczba dzieci nie może przekraczać 20 dzieci, w tym 5 niepełnosprawnych.
Warunki dobrej integracji
Aby integracja przyniosła oczekiwane rezultaty muszą być spełnione określone warunki: - pozytywny stosunek społeczeństwa do jednostek niepełnosprawnych, a w szczególności rozumienie ich specjalnych potrzeb - wyposażenie przedszkola w niezbędne środki dydaktyczne i sprzęt - przygotowanie personelu pedagogicznego do pracy rewalidacyjnej oraz ciągłego szkolenia nauczycieli - uczestniczenie w życiu środowiska lokalnego.
Nauczanie integracyjne jest ideą na pewno przyszłościową i słuszną. Istnieje wielka nadzieja, że nadchodzi taki czas, że niepełnosprawni, słabi nie są odsuwani na margines, ale że małe dziecko czy zdrowe, czy niepełnosprawne dzięki powstającym placówkom integracyjnym otrzymuje szansę kształtowania wrażliwości i tolerancji.
mgr Urszula Łuszczew
mgr Katarzyna Bernacka
mgr Ewa Furtak
